„Polskie konstytucje, od monarchii do demokracji. Mity i symbole” to tytuł konferencji dla nauczycieli historii, wiedzy o społeczeństwie i języka polskiego, zorganizowanej 10 maja 2022 roku przez Muzeum Narodowe w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy we współpracy z konsorcjum Sieć Ziem Zachodnich i Północnych. Wydarzenie związane było z rocznicami uchwalenia Konstytucji 3 Maja oraz konstytucji marcowej, przypadającymi w roku 2021. Ze względu na zmianę sytuacji epidemicznej w kraju, do realizacji doszło w roku bieżącym.

Tytułowe polskie ustawy zasadnicze omówiła w obszernym wystąpieniu dr hab. Małgorzata Machałek, prof. US, dyrektor Uniwersyteckiego Centrum Edukacji. Zwróciła uwagę na szczególną rolę pierwszej z nich, uchwalonej w wieku XVIII.

Wyjątkowość majowej konstytucji zdeterminowały dwa konteksty - oświeceniowy, idea Monteskiusza, rozumienie prawa, konieczności podziału władzy oraz kontekst polski – ratowania Rzeczypospolitej. Utrzymana w duchu epoki, stanowiła wybitny dokument polskiego oświecenia. Liczono się z mentalnością mas szlacheckich, dlatego jej decyzje – doniosłe na miarę epoki,  były zarazem wyważone i ostrożne. Data uchwalenia dokumentu, trzeci dzień maja, stopniowo stawała się symbolem, punktem odniesienia dla pokoleń, bardzo ważnym dla Polaków elementem łączącym naszych rodaków, świętem państwowym. Mówczyni zwróciła też uwagę na cztery postacie, istotne dla okoliczności powstawania ustaw zasadniczych: króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, Józefa Piłsudskiego, Józefa Stalina oraz Aleksandra Kwaśniewskiego. Zaznaczyła, iż konstytucje z 1807 i 1815 roku, choć bardziej postępowe niż majowa, jako nadane przez obcych monarchów, nie zaistniały w naszej rzeczywistości. Konstytucja marcowa z 1921 roku w preambule nawiązywała do ustawy z 3 maja, wprowadzała zasadę zwierzchnictwa narodu jako historycznej i politycznej zbiorowości. Konstytucje z 1952 i 1976 roku, jako haniebnie narzucone Polakom i serwilistyczne, „odwiesił” dopiero okrągły stół. Konstytucja obecnie obowiązująca, uchwalona 2 kwietnia 1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe, zatwierdzona 25 maja 1997 roku w ogólnonarodowym referendum, jest dziś również symbolem demokracji oraz szacunku wobec litery prawa.

W drugiej części spotkania wystąpiła utalentowana i wielokrotnie nagradzana młodzież ze Studia Piosenki Cogito w Trzcińsku-Zdroju. Profesjonalnie  przygotowana przez instruktorkę Elżbietę Moskę, przy akompaniamencie Mariusza Moski, brawurowo wykonała utwory Zbigniewa Herberta, Ernesta Brylla, Jacka Kaczmarskiego i Tadeusza Nowaka, bisując wzruszającą „Pieśnią o chlebie” tego ostatniego. Młodzi artyści oraz ich opiekunowie otrzymali upominki ufundowane przez Sieć Ziem Zachodnich i Północnych. Dziękując przybyłym na konferencję, Edyta Szumocka – koordynatorka wydarzenia, zaprosiła zgromadzonych na Europejską Noc Muzeów oraz październikowe spotkanie poświęcone pionierom na Pomorzu Zachodnim.

oprac. Ewa Sobota