Zapraszamy w środę, 27 marca 2024 r., o godz. 17.00, do Muzeum Narodowego w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy na prelekcję dr. Macieja Maciejowskiego dotyczącą porwania szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego przez Rosjan i ich procesu przed sądem w Moskwie w czerwcu 1945 r.

Na przełomie zimy i wiosny 1945 r. polskie podziemie czekało na podjęcie negocjacji w sprawie utworzenia przejściowego Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, w skład którego – według ustaleń na konferencji jałtańskiej – mieli wejść członkowie komunistycznego Rządu Tymczasowego, przedstawiciele Rządu RP na Uchodźstwie i Rady Jedności Narodowej, czyli podziemnego parlamentu. Tym ostatnim strona sowiecka przekazała list zapraszający do negocjacji i gwarantujący bezpieczeństwo. Pismo podpisane było nazwiskiem generała Iwanowa. W rzeczywistości taka postać nie istniała, pod fałszywymi danymi ukrywał się Iwan Sierow, główny doradca NKWD przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Wewnętrznego Związku Sowieckiego, kat Polaków, współodpowiedzialny za mord polskich oficerów w Katyniu. Zaproszeni stawili się we wskazanej willi w Pruszkowie 27 marca, skąd zostali porwani i osadzeni w strasznym więzieniu na Łubiance. O ich porwaniu Stalin z triumfem poinformował świat 7 maja, chwilę po ogłoszeniu przez niemieckie dowództwo gotowości poddania wszystkich sił wojskowych lądowych, morskich i powietrznych.

Proces polskich przywódców rozpoczął się 18 czerwca w Moskwie i trwał zaledwie trzy dni. Relacjonowany był przez światowe media. Być może z tego powodu nie zapadły wyroki śmierci, choć generał Leopold Okulicki „Niedźwiadek”, ostatni komendant Armii Krajowej i Jan Stanisław Jankowski – Delegat Rządu na Kraj, nigdy do Polski nie wrócili, prawdopodobnie zostali zamordowani w więzieniu. Proces szesnastu był znakiem całkowitego podporządkowania Polski Moskwie na kilkadziesiąt lat.

 

Maciej Maciejowski (ur. 1972 r.) – historyk, doktor nauk humanistycznych. Publicysta dwumiesięcznika „W Sieci Historii”. Współtwórca koncepcji wystawy stałej Muzeum Narodowego w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy w latach 2012–2015. Autor siedmiu książek i siedemdziesięciu artykułów naukowych, popularnonaukowych i recenzji. Opublikował m.in.: Zbrodnie niemieckie na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej w świetle śledztw prowadzonych przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Szczecinie (2013), czy Sprawcy operacji (anty) polskiej 1937–1938. Szkice i biogramy (2021). W latach 2006–2019 pracownik szczecińskiego Oddziału IPN. Od 2019 r. nauczyciel historii w Katolickim Liceum Ogólnokształcącym w Szczecinie.