Zapraszamy w sobotę, 27 stycznia 2024, o godz. 17.00, do Muzeum Narodowego W Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy na promocję publikacji pt. „Wieża Babel. Pomorze Zachodnie po 1945 r.” autorstwa Agnieszki Kuchcińskiej-Kurcz. Książka, zawierająca kilkadziesiąt historii osób, które mieszkały na Pomorzu Zachodnim w momencie zakończenia wojny albo sprowadziły się na te ziemie po 1945 r. stawia pytania, czy przez 80 lat udało się stworzyć w tym miejscu wspólnotę, czy też tutejsza społeczność to nadal tylko przypadkowy zbiór losów, niezwiązanych ze sobą osób.


Autorka przypomina sytuację geopolityczną Polski w końcówce drugiej wojny światowej, a także losy ziem przyłączonych do niej decyzją aliantów po 1945 r. Ziemie Zachodnie i Północne, w tym Pomorze Zachodnie zostały dotknięte przez wszystkie najtrudniejsze zjawiska, związane z czasem wojny i powojnia: nazizm, wysiedlenia, zniszczenie dorobku pokoleń, niewolnicza praca robotników przymusowych, obozy koncentracyjne, śmierć, przemoc, gwałty, rabunki, szaber, ucieczki, zmiana granic, całkowita wymiana ludności, potem stalinizm, prześladowanie przeciwników nowego systemu, tłumienie antykomunistycznych protestów, wreszcie – zacieranie niewygodnej pamięci i deformacja historii.


W publikacji opowiedziane zostały również losy przedwojennych mieszkańców tych ziem, Niemców, wysiedlanych albo zatrzymywanych po wojnie wbrew ich woli, czyli ludności autochtonicznej. Znaczna część książki poświęcona jest tym, którzy na te ziemie przybyli z własnej woli. Skuszeni obietnicami lepszego życia, zatrzymywali się podczas powrotów z Zachodu, z obozów koncentracyjnych, oflagów, stalagów, z Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie lub zostali przywiezieni transportami wraz z łagiernikami z Kresów zajętych przez ZSRS. Byli wśród nich Kresowianie przesiedleni na mocy powojennych porozumień. „Wieża Babel” jest opowieścią o mniejszościach narodowych na Pomorzu Zachodnim szukających spokojnego miejsca w państwie jednonarodowym i tych ludziach, którzy uznali, że właśnie z Pomorza Zachodniego łatwo będzie wydostać się na Zachód. Fragment poświęcony jest też Ukraińcom i Łemkom, przesiedlonym w ramach akcji „Wisła” z południowo-wschodnich terenów Polski pod pretekstem walk z bandami UPA. Na Ziemiach Zachodnich i Północnych, które stanowiły najsilniejszy dowód legitymizujący nową władzę, osiedlano ponadto ludzi z różnych krańców Polski, lansując mit „powrotu do Macierzy”. Przez długie dziesięciolecia historia niemiecka tych ziem stanowiła temat tabu, ale nie był to jedyny temat przemilczany. Prawa do pamięci o przeszłości nie mieli m.in. Sybiracy, Rodziny Katyńskie, żołnierze podziemia, ziemiaństwo. Latami próbowano przemilczeć również prawdziwe powody i przebieg wydarzeń, mających miejsce w tamtym czasie: przełomów społeczno-politycznych, kiedy ludzie upominali się o godność, a z czasem o wolność. Czy w tej sytuacji możliwe było stworzenie mocnej wspólnoty, której moc mogłaby przełożyć się na siłę i znaczenie regionu? Po 1989 r. pojawiły się warunki do powiedzenie prawdy o przeszłości, tej dalszej i bliższej, dotarcie do nowych dokumentów i świadków historii. Możliwie stało się przywrócenie pamięci, a także konieczność zmierzenia się z nią. Autorka rozważa czy ten proces został zakończony, a jeśli nie, to na jakim jest etapie? I czy na tych ziemiach, tak obciążonych trudną pamięcią, której luki wciąż są uzupełniane, uda się zbudować mityczną Wieżę Babel?


Publikacja powstała równolegle z wystawą pod tym samym tytułem, od końca listopada 2023 r. do połowy stycznia 2024 r. prezentowaną na placu Solidarności, czyli na dachu Muzeum Narodowego w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy.